یکی از مهم‌ترین محصولات نظافتی که امروزه بیشتر با آن سروکار داریم، مواد شوینده هستند. زیرا، با شیوع بیماری‌های ویروسی مانند کرونا نیاز به شست وشوی روزانه البسه بیشتر احساس می‌شود. با توجه به نیاز روزانه شستن لباس‌ها در دوران کرونا، انتخاب مواد شوینده مناسب یک چالش برای اغلب افراد به حساب می‌آید. اکثر افرادی که وظیفه شست و شوی البسه را در خانه به عهده دارند به دنبال استفاده از از شوینده‌ای هستند که آسیبی به بافت پارچه و منسوجات وارد نکند. یکی از مواد شوینده‌ای که در اکثر منازل وجود دارد و از قدیم تا به امروز مورد استفاده قرار می‌گرفته است، پودرهای لباسشویی هستند. این پودرهای شوینده انواع مختلفی دارند و در مدل‌های با آنزیم و بدون آنزیم تولید می‌شوند. این تنوع محصول، انتخاب درست را برای ما دشوار می‌کنند.
برخی از سازندگان محصولات شوینده معتبر، از آنزیم‌ها برای ارتقاء کیفیت محصولات‌شان استفاده می‌کنند، این دسته از تولیدکنندگان معتقدند که این ترکیبات باعث افزایش قدرت لکه‌بری و چربی‌زدایی پودرها می‌شود.
سوالی که وجود دارد این است که پودر آنزیم‌دار بهتر است یا بدون آنزیم؟
در ادامه مطلب به توضیح آنزیم و کاربردهای آن می‌پردازیم تا با آشنایی بیشتر با این مواد، راحت‌تر در مورد استفاده یا عدم استفاده از شوینده‌های آنزیم‌دار تصمیم‌گیری کنیم
نقش آنزیم‌ها در شوینده
پیشرفت علم و تکنولوژی، باعث استفاده از مواد افزودنی و مفیدی مانند بلیچ‌ها، آنزیم‌ها و بلیدرها برای افزایش قدرت لکه‌بری و چربی‌زدایی در ترکیبات مواد شوینده شده است.
گفته می‌شود که آنزیم‌ها از سال 1967 در ترکیبات محصولات شوینده‌ها به کار برده شدند. همین موضوع نقطه عطفی در صنعت مواد شوینده به وجود آورد و آنزیم‌ها را به یکی از اجزای کلیدی و اصلی در این محصولات شوینده تبدیل نمود.
با استفاده از آنزیم‌ها می‌توان سرسخت‌ترین لکه‌ها را از روی لباس پاک کرد و مانع رشد باکتری بر روی سطوح البسه شد. علاوه بر این، برخی آنزیم‌ها جهت مراقبت از بافت و ظاهر پارچه به کار می‌روند. از طرف دیگر آنزیم‌ها به منظور از بین بردن لکه‌های پروتئینی، چربی و نشاسته‌ای به ترکیبات محصولات شوینده اضافه می‌شوند.
این افزودنی‌های مهم و کارآمد، اغلب بی‌رنگ هستند و به صورت جامد یا مایع در این صنعت مورد استفاده قرار می‌گیرند.
نحوه عملکرد آنزیم‌ها در مواد شوینده
عملکرد اصلی آنزیم‌ها، تجزیه مواد آلی و درشت مولکول به اجزای کوچک‌تر است. آنزیم‌ها در تماس با آب، به سرعت در آب حل می‌شوند و باعث بهبود عملکرد سورفاکتانت‌ها که جزو اصلی شست و شو هستند، می‌شوند.
به بیان دیگر، آنزیم‌ها، مواد آلی و مولکول‌های بزرگتر مانند کربوهیدارتها، پروتئین و چربی‌ها را به مولکول‌های کوچک‌تر تبدیل و تجزیه می‌کنند. این قطعات کوچک در واکنش با آب به سرعت حل می‌شوند. ترکیب آنزیم‌ها درکنار سورفاکتانت‌ها مکمل فرآیند لکه‌بری و شست و شو هستند.
آنزیم‌ها مانند یک کاتالیزور عمل می‌کنند و باعث کاهش مدت زمان از بین بردن لکه‌ها و آلودگی‌ها از سطوح پارچه می‌شوند. کاتالیزورها در فرآیند واکنش مصرف نمی‌شوند بلکه باعث تسهیل و سرعت‌دهی به پروسه شست و شو می‌شوند، حتی ممکن است تعدادی از آنزیم‌ها بعد از واکنش فعال بمانند و به همان صورت بعد از اتمام مراحل شست و شو، خارج شوند.
به طور کلی، می‌توان گفت که استفاده از مقدار کمی آنزیم در ترکیبات مواد شوینده، موجب ارتقاء عملکرد پودرها و مایعات لباس می‌شود.
دمای مناسب برای آزادسازی آنزیم‌ها، چهل درجه سانتی‌گراد است. البته، یک قاعده کلی برای تمامی آنزیم‌ها وجود ندارد. برای مثال، پروتئاز که نوعی آنزیم است و برای حل کردن و شکستن لکه‌های سخت و مقاوم به کار می‌رود، در دماهای بالای آب مثل 100 درجه سانتی‌گراد، فعال می‌شود. در حالیکه، برخی از آنزیم‌ها در دمای 60 درجه غیرفعال می‌شوند. همچنین، امکان فعالیت نوعی از آنزیم در آب سرد وجود دارد.
در ادامه مطلب با شش نوع آنزیم پر مصرف که جزء مواد تشکیل دهنده اکثر پودرهای شوینده هستند آشنا می‌شویم.
انواع آنزیم‌ها و کاربردهای آن‌ها در شوینده
امروزه در تولید پودرهای شوینده از آنزیم‌های مختلفی استفاده می‌شود که بعضی از آن‌ها عبارتند از: پروتئاز، سلولاز، آمیلاز، ماناناز، لیپاز و … کاربردها و مزایای هر کدام از این آنزیم‌ها متفاوت است.
پروتئاز: پراستفاده‌ترین آنزیم در پودرهای لباسشویی پروتئاز است و انواع مختلف آنزیم پروتئاز توانایی عملکرد در گستره وسیعی از دماهای شستشو را دارد. این آنزیم بر انواع لکه‌های پروتئینی مانند لکه چمن، خون، تخم‌مرغ و لکه حاصل از تعریق موثر است. آنزیم پروتئاز مخصوص دمای پایین است و می‌تواند عملکرد پودر را حتی در دمای پایین بهبود بخشد. یک نوع از آنزیم پروتئاز حتی قادر است لکه‌های بسیار سخت و مقاوم را از بین ببرد.
سلولاز: نوع جدید آنزیم سلولاز ضمن ایجاد نرمی و لطافت در پارچه، با خاصیت سفیدکنندگی از کدر شدن لباس‌های سفید جلوگیری می‌کند و رنگ لباس را همواره براق و درخشان نگاه می‌دارد. این آنزیم با از بین بردن پرز و یا برداشتن گلوله‌های پنبه‌ای که روی لباس‌های مستعمل به وجود می‌آید، باعث شادابی رنگ لباس خواهد شد.
آمیلاز: آنزیم آمیلاز قابلیت از بین بردن لکه‌ها با پایه نشاسته مانند لکه سیب زمینی، ماکارونی، پاستا، برنج، شکلات و غذای بچه را دارد.
ماناناز: آنزیم ماناناز لکه‌های انواع سس‌ها، بستنی‌ها و غذاهای فرآوری شده را از بین می‌برد.
لیپاز: این آنزیم، انواع چربی مانند کثیفی و سیاهی دور یقه و سر آستین لباس را که جزو لکه‌های مقاوم هستند، به راحتی از بین می‌برد.
مزایا محصولات شوینده حاوی آنزیم
از تفاوت‌های پودر شوینده آنزیم‌دار و بدون آنزیم، می‌توان به کاهش مدت زمان شستشو اشاره کرد؛ زیرا، هنگام استفاده از پودرهای آنزیم‌دار دیگر نیازی به خیساندن البسه و استفاده از آب گرم نخواهد بود. بنابراین، شستن لباس‌ها آسان می‌شود و مواد شوینده کمتری مصرف می‌گردد. پودر لباسشویی تاپ، مایع لباسشویی تاپ وایت و تاپ کالر، مایع لباسشویی جنرال تاپ از محصولات شوینده حاوی آنزیم هستند که هر کدام با توجه به نیاز شست و شوی لباس به لکه‌بری و حفاظت از الیاف البسه می‌پردازند.
آنزیم‌های به کار رفته در محصولات تاپ علاوه بر از بین بردن کثیفی و لکه‌ها، باعث افزایش درخشندگی، افزایش قدرت پاک‌کنندگی و نرم‌کنندگی مواد شوینده می‌شوند. اغلب این کاتالیزورها می‌توانند با حذف لکه‌ها از رشد باکتری‌ها جلوگیری کنند و در نتیجه بوی بد لباس را از بین ببرند. آنزیم‌ها در فرآیند شست و شو مزایای زیادی ایجاد می‌کنند و حضور آن‌ها در شوینده تاثیر مثبتی دارد. تصمیم برای انتخاب شوینده با شماست.
آنزیم‌ها از مواد قابل بازیافت در محیط زیست تولید می‌شوند، به همین خاطر، آثار مخربی برای طبیعت نخواهند داشت. جالب است بدانید اغلب ذرات این مواد، بی‌رنگ هستند و در صنعت تولید‌کننده‌های خانگی و صنعتی به صورت جامد و مایع مورد استفاده قرار می‌گیرند.
آنزیم‌ها علاوه بر مزایایی که در بالا به آن‌ها اشاره کردیم، دارای مزیت مهم‌تری هستند و آن کاهش مصرف آب، برق و انرژی، در نتیجه صرفه جویی در هزینه، وقت و زمان است. وجود آنزیم‌ها باعث شده نیازی به خیساندن البسه و استفاده از حرارت و آب گرم نداشته باشیم، بنابراین فرآیند شست و شو راحت‌تر انجام گیرد و مواد شوینده کمتری مصرف شود.
همانطور که در این مقاله بررسی شد، حضور آنزیم در محصولات شوینده لباس باعث تسهیل فرآیند شست‌وشو می‌شود و استفاده از این شوینده‌ها مزایای بسیاری به همراه دارد. در نتیجه استفاده از شوینده آنزیم‌دار از مدل بدون آنزیم مزایای بیشتری دارد.
در حین مصرف مواد شوینده دارای آنزیم به این مساله دقت کنید که این مواد ممکن است باعث آسیب به پوست دست شوند، پس هیچگاه بدون دستکش و به صورت مستقیم از شوینده‌های حاوی آنزیم استفاده نکنید.
دیدگاه‌ها